Próchnica zębów jest chorobą cywilizacyjną i dotyczy niemal całej populacji. Jest skutkiem występowania takich czynników jak: cukry, bakterie, czas oraz podatność zębów na próchnicę. To właśnie cukier jest podstawową pożywką bakterii zamieszkujących jamę ustną. Mikroorganizmy w płytce nazębnej produkują kwas, który niszczy szkliwo, czyli główną barierę ochronną zębów.

Podział cukrów

Cukry w prosty sposób możemy podzielić na:

• Wewnętrzne – naturalnie występujące w pożywieniu, trudniej dostępne dla bakterii, czyli nieuwalniane w pełni w jamie ustnej i mniej próchnicotwórcze (zawarte np. w surowych warzywach i owocach);
• Zewnętrzne– cukry wolne lub dodawane do pożywienia. Zawarte są w naturalnej strukturze pożywienia, w tym:
  1. mleczne – dostępne dla bakterii, ale niepowodujące próchnicy dzięki ochronnym składnikom znajdującym się w mleku,
  2. niemleczne – najbardziej próchnicotwórcze, dodawane do pożywienia (np. cukier stołowy, miód, fruktoza, syropy).

W pierwszych dwóch latach życia dziecka należy całkowicie zrezygnować z dodawania cukru do posiłków, również cukrów naturalnych w postaci syropów owocowych lub miodu. Warto chronić dziecko od słodkiego smaku i nie przyzwyczajać go do cukru. Takie zachowanie wpłynie korzystnie nie tylko na jego uzębienie, ale również zdrowie ogólne oraz ułatwi kształtowanie korzystnych dla zdrowia preferencji smakowych.

Designed by Freepik

Światowa Organizacja Zdrowia WHO rekomenduje ograniczenie spożycia cukrów w postaci wolnej do mniej niż 10% spożywanej wartości energetycznej (przy spożyciu energii na poziomie 1900 kcal odpowiada to około 48 g, tj. około 10 łyżeczkom do herbaty dziennie; < 20 kg cukru rocznie). Jednak zgodnie z najnowszymi badaniami najbardziej korzystne dla zdrowia jest ograniczenie cukrów do 5%.

Cukier w pożywieniu

Produktami niepożądanymi w menu dziecka, które należy wyeliminować lub spożywać bardzo rzadko i z umiarem, są m.in.

• słodzone napoje (herbata z cukrem, napoje gazowane, owocowe, energetyczne),
• produkty kleiste (rodzynki, suszone owoce z cukrem, słodkie sucharki, chipsy, słone paluszki, frytki,
• miód i produkty z dodatkiem miodu,
• cukierki, karmelki, lizaki, żelki z cukrem, słodzone gumy do żucia, ciastka, ciasta, batony, gumy rozpuszczalne,
• pokarmy kwaśne (owoce cytrusowe, cytryna, pikle, sosy)
• produkty słodzone mleczne (lody, koktajle mleczne, jogurty owocowe, dżemy)

Soki owocowe i napoje gazowane są nie tylko napojami kwaśnymi, ale zawierającymi także cukry szkodliwe dla zębów. 100% sok owocowy zawiera głównie naturalną fruktozę i glukozę, natomiast słodzone napoje – sacharozę i syrop kukurydziany. Częste spożywanie i przetrzymywane tego typu napojów w jamie ustnej sprzyja próchnicy i powoduje erozję szkliwa. Ilość soków wypijanych przez dzieci w ciągu dnia powinna być ograniczona do 150 ml dla niemowląt, 200 ml dla dzieci w wieku 1-6 lat oraz 240-360 ml dla dzieci i młodzieży. Soki owocowe nie powinny być pite przed snem i w nocy. Najlepiej pić je przez słomkę. Mimo wszystko pragnienie należy zaspokajać wodą niegazowaną.

Designed by Valeria_aksakova

Oranżady i napoje typu cola zawierają około 10 g cukru dodanego w 100 ml, lemoniada około 6 g. Oznacza to, że jedna szklanka tego rodzaju napoju to dawka cukru odpowiadająca 3-5 łyżeczkom. Mała puszka gazowanego napoju słodzonego to 8 pełnych łyżeczek cukru! Co więcej, napoje gazowane zawierają dodatkowo kwasy – głównie cytrynowy, jabłkowy, węglowy, ortofosforowy i askorbinowy, które dodatkowo przyczyniają się do erozji szkliwa. Po spożyciu cukrów próchnicotwórczych wzrasta kwasowość płytki nazębnej. Jest tym większa, im większe jest stężenie cukru w pokarmie.

Ksylitol- substytut cukru przeciwko próchnicy

Ksylitol smakuje jak sacharoza, ale jest od niej zdrowszy. Jest cukrem drzewnym, dopuszczonym jako słodzący dodatek do żywności w USA w 1963 r., a następnie w krajach europejskich w 1984 roku. Ksylitol występuje również naturalnie w niektórych owocach i warzywach. Coraz częściej dodawany jest do wielu produktów żywnościowych (mleka, cukierków, żelków, gum do żucia, syropów), a także środków profilaktycznych, np. płukanek, past do zębów, nitek dentystycznych, chusteczek do higieny jamy ustnej niemowląt. Można go nabyć także w postaci tabletek do ssania.
Mimo iż ksylitol smakuje niemal identycznie jak sacharoza, to ma prawie o połowę mniejszą wartość energetyczną. Jednak jego główną zaletą jest wykazywane działanie przeciwpróchnicowe, gdyż nie jest metabolizowany przez bakterie kariogenne. Amerykańska Akademia Stomatologii Dziecięcej popiera stosowanie ksylitolu u dzieci z umiarkowanym i wysokim ryzykiem próchnicy (8 g na dzień).
Substancja ta jest bezpieczna dla dziecka, jeśli spożywana jest w ilości terapeutycznej, zapobiegającej próchnicy, zatem tak ważne jest kontrolowanie przez rodziców konsumpcji ksylitolu. Zbyt wysoka podaż (u dzieci 45 g/dzień, u dorosłych 100 g/dzień) prowadzi do efektu laksacyjnego (biegunki osmotycznej).

Zdjęcie z nagłówka – Designed by Nensuria